15.04.2021
5 i 6. čas(10.20-11.25)
Vaš zadatak za današnji dan je da prelistate prezentaciju koju je napravila koleginica Milijana za vas, lekciju ne morate prepisivati, već je vaš zadatak da odgovorite na pitanja koja se nalaze na kraju prezentacije a koja se tiču lekcije.
12.04.2021
Peti i šesti čas (10.20-11.25) Vaš zadatak je da pročitate lekciju, sastavite 10 pitanja tako da obuhvatite cijelu lekciju i odgovorite na pitanja. Pitanja i odgovore, fotografišite, i pošaljite meni lično na viber.
Krečnjačno-dolomitna crnica
Kalkomelanosol (potiče od lat.reči “calx”= kreč, grčke reči “Μελάς”= tamno crno i francuske reči “sol”= zemljište), poznatija još i kao krečnjačno-dolomitna crnica, pripada redu automorfnih zemljišta i klasi humusno akumulativnih zemljišta. U narodu se naziva još i crnica na krečnjaku ili crnica na jedrom krečnjaku i dolomitu.
Ovaj tip zemljišta je najviše rasprostranjen u visokoplaninskim oblastima gde su pogodni klimatski uslovi za njegovo obrazovanje.
Obrazuju se na tvrdim i kompaktnim krečnjacima i dolomitima kod kojih je izraženo samo hemijsko raspadanje. Pod hemijskim raspadanjem se podrazumevaju procesi rastvaranja karbonata i njihovo desedentno ispiranje (kretanje materije sa površine u dublje slojeve zemljišta) u obliku bikarbonata. Mineralni deo zemljišta se obrazuje od silikatnog ostatka,odnosno rezidijuma, posle ispiranja karbonata. U tvrdim krečnjacima moze biti cak 99% kalcijum-karbonata a samo 1% silikatnog ostatka, koji ucestvuje u obrazovanju soluma.
Kao što je već rečeno, hemijsko raspadanje je izraženije od fizičkog. Ispiranje karbonata je dugotrajan proces a krečnjak ima jako malo silikatnog ostatka. Zbog toga se u početnoj fazi, preko tvrdog krečnjaka obrazuje humusni horizont, koji ne sadrži organo-mineralne komplekse. To znači da humus nije povezan sa glinom. Kasnije, kada dođe do akumulacije glinenog rezidijuma, dolazi do stvaranja povoljnog organo-mineralnog kompleksa. Zatim dolazi do intenzivne akumulacije humusa jer su uslovi za njegovu mineralizaciju veoma nepovoljni (suša,ekstremne temperature..). Humusne kiseline se neutralizuju obrazovanjem kalcijum-karbonata i dolazi do stvaranja humata. Svi ovi procesi se mogu podeliti u tri glavne faze nastanka krečnjačko-dolomitne crnice: organogena faza organo-mineralna faza braunizacija.
Crnice spadaju u suva i topla zemljišta. Takođe su veoma porozne sa velikim sadržajem nadkapilarnih pora. Veoma propusne za vodu i dobro aerisane, što često dovodi do deficita vode u zemljištu za biljke. Uglavnom dominira kserofitna vegetacija. Na nastanak ovih zemljišta nemaju uticaj površinske i podzemne vode i zbog toga spadaju u grupu automorfnih zemljišta. A pošto je zastupljen proces humifikacije ogranske materije i obrazovanje pravog A horizonta, možemo ih svrstati u klasu humusno akumulativnih zemljišta. Ova zemljišta dugo ostaju u stadijumu A-R profila. Međutim, u visokoplaninskim zonama moze doći do nastanka debelog sloja sirovog humusa-O horizonta, pod uticajem šumske i žbunaste vegetacije.
Iako se obrazuju na karbonatnim supsratima, ova zemljišta ne sadrže karbonate. Reakcije zemljišta su neutralne do slabo kisele što dosta zavisi od faze u kojoj se nalaze, klimatskih uslova i vegetacije. Prema pravilu, u početnim fazama su najmanje kisela zemljišta. Crnice koje se obrazuju na višim planinama su kiselije jer dolazi do spiranja baza. A na manjim visinama su neutralne do slabo kisele jer nema ispiranja materija. Bogata su humusom (10-25%), što takođe uslovljava i visok kapacitet adsorpcije. Među adsorbovanim jonima, dominiraju joni magnezijuma i kalcijuma. Dobro su obezbeđena pristupačnim oblikom kalijuma ali veoma siromašna u pristupačnom obliku fosfora. Bogata su azotom, međutim on nije pristupačan biljkama zbog jako slabo izražene mineralizacije organskih materija.
Biljke na ovim zemljištima neretko stradaju od suše zbog jake vodopropustljivosti i male dubine zemljišta. Najveći deo ovih zemljišta je pod livadama i pašnjacima a manji deo se koristi za gajenje povrtarskih i ratarskih kultura (krompir,raž,ječam,pšenica). Ova zemljišta nisu izložena eroziji vodom zbog velike vodopropustljivosti, međutim često su izložena eolskoj eroziji, naručito ako je oslabljen ili uništen biljni pokrivač.
08.04.2021
Vaš zadatak za današnja dva časa je da prepišete naredne dvije lekcije (arenosoli i koluvijumi), fotografišete i pošaljete meni na viber. Dobrovoljci koji su učili prethodno gradivo, neka se jave da odgovaraju.
Arenosoli
U pješčarama u našem regionu: Deliblatska, Golubačko-ramska i na manjim površinama u drugim dijelovima Balkana, obrazuju se tvorevine sa Gradjom profila /A/-C, tipa arenosola. Poznati naziv za ovu evolucionu fazu je živi pijesak. Još i danas se ovaj pjesak lako prenosi vjetrom, zato se naziva živim, ako je bez šumske vegetacije. Tada se obrazuju nanosi – dine.
Vodno vazdušne osobine ovih zemljišta su nezadovoljavajuće, jer je sadržaj gline+praha minimalan.
Uz pomoć čovjeka je poguće pošumiti ova područja, prvenstveno crnim borom.
Prije pošumljavanja potrebno je izvršiti vezivanje pjeska prije svega podsijavanjem trava. Takođe unošenje treseta u drzgih organskih materija djeluje pozitivno na fizičke i hemijske osobine pjeska.
Koluvijalno (deluvijalna) zemljišta (koluvijum)
Koluvijalno-deluvijalna zemljišta se obrazuju u planinsko-brdskim predjelima naše zemlje. Nastaju tako što se materijal prenosi bujičnim vodotocima i površinskom vodom i taloži u podnožju. Skeletne čestice su oštrih ivica i ima veoma mnogo. Zavisno od osobina stjena izdvajaju se najčešće koluvijumi od silikatnih (bazičnih, neutralnih i kiselih) stijena i karbonatni koluvijumi.
Ekološko proizvodna vrijednost zemljišta je mala, posebno zbog procesa erozije kojima su manje više stalno izložena.
05.04.2021
5.čas (10.20-10.55) Dragi učenici, vaš zadatak za ovaj čas je da prepišete lekciju, i pošaljete do kraja petog časa meni na Viber broj.
Litosol (kamenjar)
Litosoli su slabo razvijena zemljišta s malom dubinom, uglavnom ne većom od 25 cm i visokim sadržajem kamenja različitih veličina. Na toj maloj dubini razvija se kontinuirani sloj stijena, vapnenasti sloj ili sloj obilnih rastresitih stijena. U ovu grupu spadaju i zemljištaprelazi 20 vol.% U odnosu na stjenoviti materijal. Zbog svog plitkog stanja ili, u svakom slučaju, visokog sadržaja stijena, oni imaju slobodnu drenažu, pa zadržavaju malo vode. Odlučujući faktor u formiranju ove referentne grupe tla je djelovanje erozivnih procesa koji sprečavaju nastanak zemljištaa. Odnosno, kada erozija djeluje većom brzinom ili brzinom nego što je zemljište sposobno za stvaranje
Profil litosola ili leptosola je slabo razvijen, jer su u formi plitka tla. U nekim se slučajevima sastoje samo od horizonta A direktno na temeljnoj podlozi.Isto tako, između horizonta A i matične stijene može se javiti vapnenački ili nerazvijeni B-horizont, s obilnim stijenama. Postoji nekoliko površinskih dijagnostičkih horizonata ili epipedona, koji se mogu naći u litosolima ili leptosolima.Jedan od njih je molik, tamni horizont, sa visokim sadržajem organske materije i više od 50% zasićenja bazama. Sa svoje strane, umbric je sličan prethodnom, ali sa zasićenjem baze manje od 50%.Isto tako, može se nalaziti vertikalni horizont, s obilnom ekspanzivnom glinom, ili hirimatski horizont, čija je kora prekrivena šljunkom ili kamenjem. Druga je okrična, koja je površinski horizont svijetle boje s niskim udjelom organskog ugljenika, koji je suv i tvrd.
Litosoli se formiraju u planinskim predjelima sa padinama gdje je otpor vremenskih uslova (fragmenata) velik. Na takav način da ne postoji mogućnost konsolidacije dubokog zemljišta s profilom razvijenih horizonata. Isto se događa na obalama rijeka, čiji izlivi talože grube materijale (šljunak) i vuku formirano zemljište. Oni su takođe stvoreni u ravnicama na bazi vapnenca, poput poluostrva Yucatan. Najveći udio zemljišta na svijetu predstavljaju litosoli ili leptozoli, posebno bogati u planinskim područjima u svim klimatskim uslovima. Pokrivaju oko 1,7 miliona hektara u svijetu.
Litosoli predstavljaju ograničenja za njihovu upotrebu uglavnom zbog njihove male dubine i kamenite prirode. Međutim, pravilnim upravljanjem moguće je učiniti ih produktivnim za proizvodnju određenih usjeva i u šumarskoj proizvodnji.
6.čas (10.55-11.25) Vaš zadatak za ovaj čas je da samostalno napravite 5 pitanja iz lekcije (tako da obuhvatite cijelu lekciju i najbitnije činjenice), odgovorite na pitanja, i pošaljete do kraja 6-og časa
Sirozemi na rastresitim stjenama (regosol)
Regosol je inicijalno zemljište koje se razvija na erodibilnim supstratima kao što su prapor (les), lapor, trošine škriljaca, itd. Na području BiH izdvojeni su na detritusu škriljaca i praporu (lesu). To su ogoljeli predjeli uslovljenivrlo jakom erozijom. Sa sirozema se odnosi sitnica, a niže se stvaraju koluvijalna tla. To su manje plodna zemljišta u odnosu na koluvije i rendzine. Postoji razlika između plodnosti regosola na lesu i škriljcu. Naime, regosol na lesu plodniji je i spada u drugu zonu, a regosol na škriljcima većinom spada u treću zonu plodnosti.. Regosoli razvijeni na praporu imaju ilovastu teksturu, neizraženu strukturu i vrlo su varijabilnog sadržaja karbonata. Humusa imaju manje od 1%. Regosol na škriljcima može imati dosta skeleta.
Regosoli se sastoje od finog, nekonsolidovanog materijala jer rastu na mrvičastim (topljenim) stijenama.
Sastavljeni od nekonsolidovanogmaterijala, s vrlo malo organske materije, zadržavaju malo vlage. Uz to, njegov površinski ohrični horizont u sušnoj sezoni nastoji stvarati koru, što otežava infiltraciju vode.
Razvijaju se u planinskim područjima, kao i u riječnim i morskim sedimentima, u svim vrstama klime i u svim dijelovima svijeta. Najviše ih ima u vrućim i hladnim suvim područjima. Generalno, to su duboka mineralna zemljišta, slabo razvijena, s površinskim ohričnim horizontom na izvornom materijalu koji još nije konsolidiran. Prisustvo ovog gustog materijala u većini profila daje mu dobru drenažu zbog velike poroznosti. Iako su duboka zemljišta, oni ne predstavljaju definiciju horizonta, osim površinskog ohričnog horizonta na malo izmijenjenom izvornom materijalu. Ochric je površinski dijagnostički horizont (epipedon), koji karakteriše vrlo svijetla boja, s vrlo malo organskog ugljienika i stvrdnjava se kad se osuši. U hladnim vremenskim uvjetima organska materija prisutna u ovom horizontu slabo se razgrađuje. Isto tako, regosoli obalnih močvara koje sadrže sulfidne materijale (na bazi sumpora) čine epipedon. S druge strane, ovisno o matičnom materijalu koji ih rađa i okolišnim uvjetima formiranja, identifikuju se različite vrste regosola. Među njima su vapnenački regosoli, koje karakteriziraju visoke koncentracije kalcijum karbonata. Isto tako, distrični regosoli s malim sadržajem baza i eutrični regosoli s obilnim bazama. Druga vrsta su glični regosoli, tipičnih sivih i plavkasto-zelenih nijansi, budući da su dio godine zasićeni vodom, podvrgavaju se procesima redukcije.
Regosoli prevladavaju u sušnim zonama i u planinskim područjima gdje su prisutne vrste stena koje su drobljive ili se lako raspadaju. Oni su, zajedno s leptozolima, jedna od najrasprostranjenijih grupa zemljišta na planeti, koja pokriva oko 260 miliona hektara
Zbog lošeg razvoja, slabog zadržavanja vlage, osjetljivosti na eroziju i zbijanje, regosoli nisu vrlo produktivni. Međutim, pravilnim upravljanjem mogu se koristiti za šumsku produkciju, bez očekivanja visoke produktivnosti.
01.04.2021
Peti i šesti čas (10.20-11.25)
Klasifikacija zemljišta
Vaš zadatak za ovaj čas je da prepišete lekciiju sve do tabela sa zemljištima, fotografišete je i pošaljete meni lično na viber do kraja šestog časa. Vaš domaći zadatak je da prepišete tabele sa klasama zemljišta, fotografišete i pošaljete do ponedeljka kada nam je sledeći čas. Za sve nejasnoće, pišite meni lično.
Klasifikacioni sistem:
Osnovnu jedinicu klasifikacije čini Tip zemljišta, koji definišemo kao skup pedona koji imaju zajednička obilježija:
- Jednotipsku građu profila, (redoslijed horizonata)
- Jednotipske osnovne procese transformacije i migracije mineralnih i organskih komponenata
- Jednotipske fizičke i hemijske karakteristike pojedinih horizonata
Kategorije niže od tipa su: podtip, varijetet, forma. Za podjelu tipova zemljišta na podtipove u našoj klasifikaciji nisu jedinstveni kriterijumi za čitavu kategoriju. Za svaki tip zemljišta biraju se oni kriterijumi koji u najvećoj mjeri diferenciraju dati tip u ekološko-proizvodnom smislu, a ti kriterijumi ne mogu biti jednaki za sve tipove zemljišta. Ti kriterijumi važe za dalju podjelu na farijatete i forme.
Hijerarhijski sistem izgrađujemo tako što se tipovi zemljišta kao osnovna jedinica sistema odjedinjuju u više kategorije na osnovu zajedničkih svojstava, a u nižim kategorijama od tipa dolazi do podjele na osnovu utvrđenog kriterijuma diobe. Prvi nivo objedinjavanja tipova zemljišta u kategorije je klasa, a sačinjavaju je svi tipovi koji imaju jednak poredak horizonata, bez obzira na razlike u osnovnim procesima i fizičko-hemijskim svojstvima. Klase se objedinjavaju u redove, na osnovu karaktera vlaženja i hemijskog sastava voda kojima se zemljište navlažuje. Red predstavlja najvišu kategoriju sistema, a ima ih četri:
- Automorfna zemljišta karakteriše vlaženje atmosferskim talozima, a perkolacija vode je slobodna, bez dužeg zadržavanja vode na nepropusnom horizontu i bez suficitnog vlaženja.
- Hidromorfna zemljišta se karakterišu povremenim ili stalnim suficitnim vlaženjem i redukcionm procesima u dijelu profila ili čitavom profilu. Suficitno vlaženje je stanje u kome su sve pore ispunjene vodom, a može biti prouzrokovano stagnacijom atmosferskih padavina i akumulacijom površinskih i podzemnih voda koje nisu zaslanjene niti alkalizovane.
- Halomorfna zemljišta (slatine) karakteriše dopunsko vlaženje podzemnim, a rjeđe i površinskim slanim i alkalizovanim vodama. Imaju jednu ili više sljedećih karakteristika:
- do dubine od 125 cm u jednom dijelu profila sadrže najmanje 1% soli ( kod hloridno-sulfatnog zasoljavanja) i najmanje 0,7% (kod sodnog zasoljavanja)
- jasnu teksturnu i drugu diferenciranost profila na A i B horizont, pri čemu B ima stubastu ili prizmatičnu strukturu.
- Subakvalna (subhidrična) zemljišta nastaju u podvodnim uslovima plićih stajaćih voda (jezera, bare, morska priobalna područja). Procesi pedogeneze se često mješaju sa procesima sedimentacije.
Domaći zadatak:
ZEMLJIŠTA
RED AUTOMORFNIH ZEMLJIŠTA
| Klasa I građa profila | Tip zemljišta | |
| I. Nerazvijena zamljišta (A)–C profil | Kamenjar (litisol)Sirozem (regosol)Eolski pjesak (arenosol)Koluvijalni nanos (kolovijum) | |
| II. Humusno – akumulativna zemljišta A-C profil | Krečnjačko-dolomitna crnica (kalkomelansol)RendzinaHumusno-silikatno zemljište (ranker)ČernozemSmonica | |
| III. Kambična zemljišta A-(B)-C profil | Euterično smeđe zemljište (euterični kabisol)Kiselo smeđe zemljište (distrični kambisol)Smeđe zemljište na krečnjaku i dolomite (kalkokambisol)Crvenica (Terra Rossa) | |
| IV. Eluvijalno-iluvijalna zemljišta A-E-B-C profil | Ilimerizovana zemljišta (Luvisol)PodzolSmeđe podzolasto zemljište (brunipodzol) | |
| V. Antropogena zemljišta P-C profil | Rigolovana zemljišta (rigosol)Vrtna zemljišta (hortisol)Zemljišta deponija(deposol) | |
RED HIDROMORFNIH ZEMLJIŠTA
| Klasa I građa profila | Tip zemljišta | |
| Klasa epiglejnih zemljišta A-Eg-Bg-C | Pseudeoglej Stagnoglej | |
| Klasa hipoglejnih zemljišta A-G | Močvarno glejno zemljište (euglej)Poluglejno zemljište (semiglej)Amfiglejno zemljište | |
| III. Klasa fluvijalnih i fluviglejnih zemljišta | Recentni riječni nanos (fluvisol)Fluvijalno-livadsko zemljište A-C-GRitska crnica | |
| Tresetna zemljišta T-G profil | Visoki treset (acro histisol)Prelazni treset (p.o. histosol)Niski treset (plano histisol) | |
| V. Antropogena zemljišta P-G profil | Rigolovana treset (rigo-histosol)Zemljišta rizišta (rizosol)Hidromeliorisana zemljišta | |
RED HALOMORFNIH ZEMLJIŠTA
| Klasa I građa profila | Tip zemljišta |
| Akutno zasoljena zemljišta Asa-C-G profil | Solonček Solonec |
| Eluvijalno-iluvijalna alkalna zemljišta A-E-Bt. Na C profil |
29.03.2021
Peti čas (10.20-10.50)
Učenici, za ovaj čas pedologije je predviđeno da pročitate lekciju koja je postavljena ispod, i da na osnovu nje odgovorite na par pitanja koja se nalaze ispod lekcije. Vaš zadatak je dakle da pročitate lekciju, odgovorite na pitanja u svesku, i fotografišete odgovore, i zatim ih pošaljete meni lično na viber do kraja petog časa.
Procesi migracije
Procesi migracije (premještanja) u zemljištu su dio opštih kretanja i razmjene između atmosfere, litosfere, biosfere, hidrosfere i pedosfere.
Najveći značaj za pojavu migracije, u samom zemljištu, imaju zemljišnji organizmi i voda. Migracija izazvana životnom djelatnošću organizama naziva se biološka migracija. Zemljišna fauna vrši stalno i neprekidno mješanje unutar zemljišta. Uloga biljaka je još veća, jer svojim korjenom crpe iz zemljišta vodu i hranljive materije. Životnom djelatnošću izrađuju organsku materiju, koja u obliku listova, grančica, plodova itd dospjeva na površinu zemljišta. Ovdje se pod uticajem klime, mikroorganizama i drugih faktora transformiše, humificira a dio mineralizuje.
U pojavi procesa migracije u zemljištu voda igra značajnu ulogu. Razlikuju se tri osnovna oblika migracije vodom:
-površinska migracija
-descedentna migracija kroz zemljišni profil
-ascedentna migracija (penjanje)
Površinskom migracijom ne premještaju se samo materije koje su rastvorene u vodi nego i čestice zemljišta. Intenzitet površinske migracije zavisi od mnogih činilaca. Kada se uništi šumska vegetacija, ako su visinske razlike i nagibi veliki, površinska migracija tada može da bude vrlo jaka.
Descedentna migracija je izazvana kretanjem vode kroz zemljišni profil pod uticajem Zemljine teže. Ovim oblikom migracije iz zemljišta mogu da se iznose različite materije koje se rastvaraju u vodi.
Ascedentna migracija je najčešća kod zemljišta sa visokim nivoom podzemne vode u suvim klimatskim predjelima. Ovaj oblik migracije je karakterističan za procese zaslanjivanja podzemnom vodom. Voda se kapilarno penje, na površini zemljišta ispari, a soli se nakupljaju u površinskim slojevima.
- Šta predstavljaju procesi migracije zemljišta?
- Šta je to biološka migracija?
- Koja je uloga biljaka u biološkoj migraciji zemljišta?
- Nabrojati tri oblika migracije vodom.
- Objasniti površinsku migraciju.
- Objasniti descedentnu migraciju
- Objasniti ascedentnu migraciju.
Šesti čas (10.55-11.25)
Za ovaj čas je planirano obnavljanje gradiva. Gradivo koje ćete ponavljati se odnosi na plodnost zemljišta, kruženje materije, faktore obrazovanja zemljišta (klima, reljef, matični supstrat, živi organizmi, rečkef, vrijeme, endogeni činioci), procese obrazovanja zemljišta (humifikacija, ilimerizacija, pseoduglejavanje, oglejavanje, zaslanjivanje, zatresećivanje).
Prof. Radojica Erdelić
24.04.2021
Poštovani đaci,
Vaš zadatak u naredna dva školska časa biće da pročitate lekcije ispod i odgovorite na postavljena pitanja. Zatim iste fotografišite i posaljite meni lično na viber do kraja 6 časa.
5. i 6. čas (10.20-11.25)
Posmeđivanje je pedogenetski proces koji se karakterište za umjerenu klimatsku zonu, a time i za našu zemlju. Posmeđivanje se redovno odvija pod šumskom vegetacijom, kako u ravničarskim tako i u brdsko planinskim područjima. Zajedničko za sve procese posmeđivanja je raspadanje primarnih minerala u centralnom dijelu profila, najčešće procesima hidrolize, obrazovanje sekundarnih minerala gline, uz istovremeno oslobadjanje hidroksida i oksida gvožđa.
Lesiviranje ili ilimerizacija je skup procesa koji dovode do formiranja iluvijalnog horizonta, vidno obogaćenog glinom. U uslovima povećane količine padavina dolazi do ispiranja baza (kalcijuma i magnezijumaa) iz adsorpcijskog kompleksa tla – debazifikacija. N anjihovo mjesto ulaze vodikovi joni čime se tlo zakiseljava – acidifikacija. Stabilnost strukturnih agregata se smanjuje, te dolazi do njihove disperzije. U kiselijim uslovima reakcije (pH 4,5 – 6,5) ispiru se glina i seskvioksidi. Na ovaj se način formira eluvijalni (E)horizont osiromašen ovim komponentama i ispod njega iluvijalni (Bt) horizont. Bt horizont obogaćen je bazama, a kalcijum djeluje na koagulaciju glinenih čestica. Zemljište je,dakle, oštro izdiferencirano na eluvijalni E i iluvijalni Bt horizont. Iimerizacija se javlja u lišćarskim šumama umjerene klimatske zone.
Proces podzolizacije vezan je uz humidnu do perhumidnu klimu, planinska područja, ekstremno kisele matične supstrate i nepovoljan sastav organskih ostataka. U ovakvim uslovima uz prisustvo fulvokiselina dolazi do raspadanja minerala gline i ispiranja organske i mineralne komponente. Ispiru se seskvioksidi, željezo, aluminij i mangan u ionskom obliku, zatim organska i mineralna materija u obliku kelata (kompleksi metala s organskimkiselinama –fulvokiselinama). Na ovaj se naĉin formira eluvijalni E horizont u kojem zaostaje netopivi kvarc (topiv je na alkalnoj strani reakcije) pepeljasto sive ili bijele boje. Ispod E horizonta formira se humusni iluvijalni ili/i željezno iluvijalni B horizont. Proces oglejavanja ili hidrogenizacije je proces stvaranja glejnoga G horizonta u uslovima prekomjernog zasićenja tla vodom. U trenutku kad je tlo prezasićeno (saturirano) vodom prevladavaju, radi niskog redoks potencijala, redukcijski procesi. Viševalentni spojevi prelaze u niževalentne. Trovalentni spojevi željeza prelaze u dvovalentne, javlja se dvovalentni mangan, sulfati se redukuju do sulfida, nitrati do amonijaka i eventualno do azota. Formira se redukcijski glejni pothorizont (Gr) s dominacijom zelenkastih, plavkastih i sivkastih boja, a željezni sulfid se javlja u obliku crnih konkrecija. U vrijeme povremene suficitne vlažnosti tla kad prevladavaju oksidacijski procesi i viši redoks potencijal, dolazi do oksidacije ovih spojeva i formira se glejni pothorizont sekundarne oksidacije (Gso). U ovom pothorizontu dominantno su prisutne crvenkaste mazotine nastale sekundarnom oksidacijom prvotno redukovanih spojeva nad plavičasto-zelenkastim bojama.
Proces pseudooglejavanja nastavlja se na proces lesiviranja, a uzrokuju ga suficitne padavine. Na nepropusnom iluvijalnom horizontu u mokrom stadiju radi stagnacije vode dolazi do redukcijskih procesa. Redukuju se željezni i manganovi spojevi i prelaze u dvovalentni oblik, te postaju topivi. Difuzijom se pokreću i dolazi do izbljeljivanja površine strukturnih agregata oko korijena biljke. U vlažnim (suvim) uslovima u prisustvu kiseonika dolazi do njihove oksidacije što se manifestuje karakterističnim mazotinama i crnim konkrecijama. Pedološki profil dobija mramorni izgled pri čemu se izmjenjuju sive zone, mazotine i konkrecije. Opisani proces naziva se pseudooglejavanje.
Proces oglejavanja se odvija pod uticajem visoke podzemne vode, koja je skoro trajno prisutna u profilu. Mjenja se samo njen nivo, koji se ponekad podiže do površine zemljišta, ponekad spušta u dubinu zemljišta.
Proces zaslanjivanja (salinizacije) najčešće je vezan u zaslanjene podzemne vode, koji u jednom dijelu godine ascedentnim (uzlaznim) tokom dopiru do površine. U aridnom klimatu radi isparavanja ove se soli javljaju na površini tla u obliku iscvjetavanja ili eflorescencija. U vlažnom dijelu godine dio se ovih soli ispire, ali prevladava tendencija njihove akumulacije. Tlo je zaslanjeno ako unutar 125 cm dubine ima više od 1% hlorida i sulfata ili više od 0,7% sode. Prisustvo sode u podzemnim vodama može uslovljavati povećani sadržaj natrijuma u adsorpcijskom kompleksu tla. Ukoliko Na iona ima u adsorpcijskom kompleksu više od 15% tada je on alkalizovan.
Zatresećivanje se javlja kada organska materija dospjeva u vodu. Zbog nedostatka kiseonika ona se samo djelimično razlaže i nagomilava obrazujući treset.
- Šta se podrazumjeva pod posmeđivanjem?
- Šta je lesiviranje ili ilimerizacija?
- Koji horizonti nastaju u procesu ilimerizacije?
- U kakvim uslovima klime, supstrata… se odvijaju procesi podzolizacije?
- Koji horizonti nastaje u procesu podzolizacije?
- Na koji proces se nastavlja pseudoglejavanje, i šta ga uzrokuje?
- Objasniti proces oglejavanja.
- Proces zaslanjivanja je vezan za _______________________________?
- Kada se javlja zatresećivanje?
- Šta se obrazuje u procesu zatresećivanja?
Do sledećeg časa u ponedeljak, istražiti i pročitati nešto o eroziji zemljišta, šta predstavlja, gdje se odvija, kako se dijele? Takodje obnoviti prethodno naučeno gradivo.
Prof. Radojica Erdelić
22.03.2021
Poštovani đaci,
Vaš zadatak u naredna dva školska časa biće da pročitate i prepišete lekciju ispod i odogovorite na 6 postavljenih pitanja.
Pisanje lekcije i odgovora na pitanja je obavezno. Lekciju i odgovore treba da fotografišete i pošaljete meni lično na viber do kraja 6.časa (11:25h)
PROCESI HUMIFIKACIJE
Najvažniji pedogenetski procesi u našim uslovima su: humifikacija, procesi oglinjavanja, lesiviranje, opodzoljavanje, pseudoglejavanje, oglejavanje, zaslanjivanje i zatresećivanje.
Humifikacija je proces kojim nastaju specifične, veoma složene, jedinstvene smo za zemljište – humusne materije, odnosno zemljišni humus. Procesi humifikacije protiču u svim zemljištima. Medjutim kod većine zemljišta ovi procesi se javljaju samo kao jedan od pedogenetskih procesa koji je usresređen samo za površinski dio profila, odnosno za njegov akumulativni horizont.
Postoje i zemljišta kod kojih je humifikacija glavni, a vrlo često i jedini pedogenetski proces. To su zemljišta sa građom profila A-C i A-R. Zato što je humifikacija glavni pedogenetski proces, a što u ovakvim zemljištima dolazi do znatne akumulacije humusa, u A horizontu, sva zemljišta sa ovakvom građom profila nazivaju se humusno-akumulativnim zemljištima.
Procesi humifikacije mogu biti uslovljeni različitim činiocima. Kod černozema npr, procesi humifikacije ili kako se ovdje još bolje zovu černozemizacija uslovljeni su prije svega zonalnim činiocima. Kod rankera procesi humifikacije su uslovljeni ororeljefom i obrazuju se na nagibima (rank=nagib), te otuda naziv rankeri, i na silikatnim stijenama- zato se nazivaju humusno-silikatnim zemljištima.
Kod A-R stadijuma na krečnjacima procesi humifikacije su uslovljeni krečnjačkim matičnim supstratima. To su procesi rendzivizacije koji su tipičniji ukoliko su krečnjaci tvrđi i siromašniji rezidualnom glinom. Procesi humifikacije uslovljeni karakterom gline karakteristični su za vertisole, odnosno kod nas za smonice. Odlučujuću ulogu u procesima humifikacije ovdje ima montmorilonitna glina, koja preovlađuje u smonicama.
Pitanja:
- Nabrojati najvažnije procese u našim uslovima.
- Šta predstavlja humifikacija?
- Čime su uslovljeni procesi humifikacije kod černozema?
- Čime su uslovljeni procesi humifikacije kod rankera?
- Čime su uslovljeni procesi humifikacije kod A-R stadija na krečnjaku?
- Šta ima odlučujuću ulogu kod vertisola ili smonice
prepisite ovo u svoje sveske i posaljite meni na licni broj danas do kraja šestog časa(11.25h)
Prof. Radojica Erdelić
JU SŠC "Milorad Vlačić", Vlasenica 